Waxaa jira iskuullo falsafadeed oo kaladuwan oo qayb ka ah taariikhda oo ka kooban xigmaddii ugu horreysay. Waxaa jira dhinacyo ku jira mowjado kala duwan oo feker ah: raacdada farxaddu waa mid ka mid ah filashooyinka la socda aadanaha. Si kastaba ha noqotee, habka loo fasiro xaaladdan maskaxeed, iyo habka loo gaaro buuxsamidan, way is beddeli kartaa iyadoo kuxiran habka loo wajaho xilligan.
Zeno oo ka tirsan Citio wuxuu ahaa aasaasihii Stoicism, oo ah iskuul Hellenistic ah. Marka laga eego aragtidan, waxaa jira arrimo dibadeed oo kala duwan oo carqaladeyn kara nabadda maskaxda. Sababtaas awgeed, guusha dhabta ah ee wanaaggu waxay ku nooshahay wanaag iyo xoogga caqliga. Waa maxay stoicism?
Qiimaha wanaaga ficil wax ku ool ah
Ficilka suubban, marka loo eego akhlaaqda Stoic, waa mid la jaanqaadaya iftiinka caqliga. Sidan oo kale, aadanaha ayaa ka kici kara wixii ka dambeeya dareenka rabitaanka. Laga soo bilaabo qormadan, damacyadan ayaa shardi ka dhigi kara qofka bini'aadamka ah markuu ku noolaado sida ku xusan. Rabitaanadu waa isbeddelaan oo badanaaba way socdaan.
Ku noolaanshaha rabitaanku wuxuu muujinayaa, sidaas darteed, waxaa shardi ku ah kuwa dibadda ah. Aadamuhu wuxuu ka mid yahay adduunka oo waxaa la socda duruufo. Waxay la falgashaa deegaanka, laakiin waxay awood u leedahay inay ku kasbato xasilloonida maskaxda iyadoon u oggolaanaynin inay shuruud ku xirto saameynta ay leeyihiin isbeddelada kaladuwan. Si kastaba ha noqotee, farxaddu waxay u horseedaa milicsiga gudaha. Qofka caqliga badan waa kan ku noolaada si naftiisa ula noolaasho, xitaa xaaladaha adag. Waqtigan xaadirka ah, waxaa jira fikrad si ballaaran loogu adeegsado dhinaca is-caawinta, cilmu-nafsiga iyo tababarka: adkeysiga.
Ruux ataraxia
Ereygan waxaa loola jeedaa awoodda uu aadanaha u leeyahay inuu mar labaad ku farxo, xitaa ka dib markuu ku noolaa daqiiqado dhibaato ah. Hagaag, macnaha guud ee falsafada Stoic waxaa jira fikrad muhiim ah: ataraxia ruuxi ah. Xaaladdani waxay sharraxaysaa xoogga ruuxa ee weli aan laga horjoogsan karin wajiga wax kasta. Waxaa jira daqiiqado badan oo nolosha ah markii ay lagama maarmaan tahay in la qaato qiyaas ah stoicism: inaad ka adkaato niyad jab, dhibaato ama qalbi jab. Is-xakameyn iyo is-xakameyn waa lagama maarmaan si loo noqdo nin caqli badan sida tan lagu soo jeediyay iskuulka falsafada.
Khibradahaas marka laga eego xagga aragtida adag waxay ka soo horjeedaan caqliga, umana keenaan fayo-qabka qofka aadamiga ah laakiin waxay dhibsanayaan isaga. Waxay ku kala baxaan xasilloonidooda gudaha si lama filaan ah. Taas bedelkeeda, ficilka suubban wuxuu kobciyaa degganaanta. Aadamuhu wuu faraxsan yahay markuu ku noolaado dabeecaddiisa. Qofku wuxuu ku nool yahay jawi isbeddelaya oo nuxurka xamaasaddu sidoo kale way is bedbeddelaysaa. Sidaa darteed, deegaan noocan ah, qofka bina aadamka ahi wuxuu xooggiisa ka heli karaa adduunkiisa gudaha. Adag maskaxeed wuxuu kaga adkaadaa doorsoomayaasha ku hareeraysan.
Digtooni iyo iscelin
Qofka bani'aadamka ahi markuu xaqiiqada ka dareemo damacyada ka soo horjeeda caqliga, ma u fiirsado adduunka sida ay tahay. Go'aannadaada waxaa shardi u ah awoodda marin habaabinta. Dhanka kale, sababtu run bay keentaa. Anshaxa waa edbinta ugu muhiimsan marka laga eego aragtida iskuulka falsafada. Iyadoo loo marayo feejignaan iyo iscelin, bini aadamku wuu ka fogaan karaa waxyaabahaas isaga carqaladeeya heer macquul ah. Ku kobci farxaddaada adoo adeegsanaya jimicsi joogto ah oo wanaag ah sida aakhirka laftiisa.